Vitamine D of Cholecalciferol (Vitamine D3)
Vitamine D is een uitzonderlijke stof, aangezien het in feite een hormoonvoorloper of een hormoonachtige stof is. Vitamine D beïnvloedt inderdaad het werk van meer dan 2.000 genen en 37 verschillende organen via de vitamine D-receptor (VDR). Er zijn verschillende vormen van vitamine D die het lichaam op verschillende manieren en op verschillende plaatsen beïnvloeden. De vormen van vitamine D omvatten vitamine D1, vitamine D2 (ergocalciferol) en vitamine D3 (cholecalciferol). Van deze is vitamine D3 het belangrijkste actieve hormoon, dat door mensen wordt geproduceerd door middel van zonne-UVB-straling in de huid, en later in de nieren en de lever.
DE SYNTHESIZE VAN VITAMINE D IN HET MENSENLICHAAM
Sommige zeevruchten, visolie, melkproducten, eieren en paddenstoelen bevatten vitamine D3 (paddenstoelen bevatten meestal vitamine D2). In de meeste gevallen is de hoeveelheid vitamine D die je uit voedselbronnen haalt niet genoeg om aan de behoeften van je lichaam te voldoen tenzij je het hele jaar door zonlicht krijgt.
De voorlopers van vitamine D, die fysiologisch actief zijn op weefselniveau, dat wil zeggen, vitamines D2 en D3 worden eerst in de lever gehydrolyseerd om de inactieve vorm van vitamine D-opslag te vormen - calcifediol (25(OH)D) (zie de afbeelding hierboven). Vervolgens worden ze in de nieren gehydrolyseerd om calcitriol (1,25(OH)2D) te vormen, dat bindt aan de vitamine D-receptoren (VDR) in cellen. Laboratoriumtests meten meestal calcifediol. Over het algemeen zijn de referentiewaarden en de effectiviteit van vitamine D in de preventie van verschillende ziekten geëvalueerd in termen van de calcifediolniveaus in de bloedbaan.
Een adequate inname van magnesium zorgt voor de juiste productie van vitamine D in de huid en nieren. Onvoldoende magnesiuminname onder de Finse bevolking draagt bij aan vitamine D-tekort. Gelijktijdige tekorten aan magnesium en vitamine D hebben een negatieve invloed op de calciumstofwisseling, verstoren de goede werking van de hersenen en het immuunsysteem en predisponeren voor het ontstaan van auto-immuunziekten en geestelijke gezondheidsproblemen.
Er is ontdekt dat vitamine D werkt via de VDR-receptoren in het immuunsysteem, de alvleesklier, het hart en de bloedvaten, evenals in spieren en de hersenen. In het verleden werd een adequate inname van vitamine D als noodzakelijk beschouwd om alleen het ontstaan van rachitis en osteoporose te voorkomen. Echter, recente onderzoeksresultaten tonen aan dat het lichaam vitamine D voor verschillende doeleinden gebruikt.
De resultaten van een studie uitgevoerd door de Universiteit van Cambridge in 2014 hebben aangetoond dat de menselijke mortaliteit het laagst was wanneer het vitamine D-niveau in het bloed (calcitriol) ten minste 90 nmol/l was. Bij dat, had een hogere concentratie vitamine D in het bloed op geen enkele manier invloed op de menselijke mortaliteit.
Recente onderzoeken suggereren dat vitamine D-tekort een grotere bedreiging voor de gezondheid kan vormen dan oorspronkelijk gedacht. Het doel van de lopende studie FIND, uitgevoerd door de Universiteit van Oost-Finland, is om de mogelijke invloed van vitamine D-suppletie op de kans op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten en kankers te definiëren. Daarnaast heeft deze studie als doel de effecten van vitamine D-suppletie op het verloop van andere ziekten zoals Diabetes Type 2, depressie en botgezondheid te bepalen.
Proefpersonen moeten ofwel 0, 40 of 80 mcg van het supplement met vitamine D innemen. Behalve dit supplement kunnen de proefpersonen tot 20 mcg vitamine D-supplement per dag consumeren in overeenstemming met de huidige aanbevelingen. Het belangrijkste resultaat van de FIND-studie was dat het gebruik van aanzienlijk hogere doses vitamine D dan aanbevolen gedurende vijf jaar geen invloed had op de incidentie of de algehele mortaliteit van hart- en vaatziekten of kanker bij oudere mannen en vrouwen.
Daarnaast zal de FIND-studie verder analyseren en rapporteren over de effecten van vitamine D-suppletie op onder andere het risico op type 2 diabetes, fracturen en vallen, stemming, infecties en pijncondities.
- Osteoporose
- Verschillende kankers
- Diabetes (types 1 en 2)
- Hart- en vaatziekten
- Verschillende neurologische aandoeningen
- Psoriasis
- Verschillende infecties
- MS
- Astma
- Bloeddrukstoornissen
- Artritis
- Sarcoïdose
- Sjögren-syndroom
- Hashimoto-ziekte
- SLE
- Sclerodermie
VITAMINE D EN HET IMMUNSYSTEEM
Vitamine D speelt een sleutelrol in de regulatie van de balans van het immuunsysteem. Bijvoorbeeld, vitamine D activeert verschillende T-cellen. In een immuunrespons herkent een killer-cel potentieel schadelijke pathogenen, vangt ze en presenteert ze aan een T-cel die vitamine D-receptoren produceert (VDR). De receptor bindt aan vitamine D in het bloed om T-cellen te activeren. Als gevolg hiervan rapporteren helper T-cellen de indringer en proberen de killer T-cellen uiteindelijk de ongewenste gast kwijt te raken. Zonder vitamine D blijven T-cellen altijd inactief.
Afbeelding: De effecten van vitamine D op de immuunrespons.
Bron: Rosas-Peralta, M. et al. (2017). Disfunctionele immunometabole effecten van vitamine D-tekort, verhoogd cardiometabool risico. Potentieel epidemiologische waarschuwing in Amerika? Endocrinología, Diabetes y Nutrición (Engelse editie) 64 (3): 162–173.
Vitamine D stuurt ook de genen aan, die bepalen of een T-lymfocyt een killer-, helper- of geheugencel in het immuunsysteem moet worden. Vitamine D-tekort maakt mensen vatbaar voor auto-immuunziekten zoals MS, diabetes, psoriasis, darminflammatie en reuma. Bovendien meldden mensen met de laagste bloedvitamine D-niveaus dat ze meer griep en verkoudheden hadden. Vitamine D-tekort maakt ook vatbaar voor stille ontsteking, die ten grondslag ligt aan talrijke chronische ziekten. Aan de andere kant kunnen lage bloedvitamine D-niveaus ook het gevolg zijn van chronische laaggradige ontsteking.
VITAMINE D: AANBEVOLEN INNAME EN ECHTE BEHOEFTE
In Finland is bijvoorbeeld de officiële aanbevolen dagelijkse inname van vitamine D voor volwassenen (18–74 jaar oud) is 10 mcg. Er is geen behoefte aan extra vitamine D-supplementen. De aanbevolen dagelijkse inname van vitamine D voor 2 weken oude baby's en kinderen onder de 2 jaar is 10 mcg en de aanvullende behoefte is 10 mcg per dag. De aanbevolen dagelijkse inname van vitamine D voor kinderen ouder dan 2 jaar is 7,5 mcg en de totale dagelijkse inname is 10 mcg.
Mensen ouder dan 75 jaar zouden 20 mcg per dag het hele jaar door moeten innemen. Zwangere en borstvoeding gevende vrouwen zouden dagelijks 10 mcg vitamine D-supplementen het hele jaar door moeten innemen. De gemiddelde dagelijkse inname van vitamine D-supplementen op populatieniveau is 18 mcg.
Een recente studie door Finriski, uitgevoerd door het Finse Instituut voor Gezondheid en Welzijn, heeft de optimale vitamine D-inname voor Finse mensen bepaald (Raulio etc. 2017). In 2012 waren de gemiddelde serum25(OH) vitamine D-niveaus bij degenen die geen vitamine D-supplementen namen bijna 60 nmol/l. De gemiddelde serum25(OH) vitamine D-niveaus van mensen die vitamine D-supplementen namen, waren respectievelijk boven 70 nmol/l. Een adequate vitamine D-inname boven 80 nmol/l is vereist om een goede botgezondheid te waarborgen.
Toch concludeerden de onderzoekers dat: "Werkende volwassenen hoeven geen vitamine D-supplementen te nemen als ze minstens twee keer per week vis eten of regelmatig zuivelproducten of vetten consumeren die zijn verrijkt met vitamine D."
Uitgebreide onderzoeksresultaten tonen aan dat vooral mensen met chronische ziekten de vitamine D-inname op het niveau van 125–150 nmol/l. Professor in voeding en epidemiologie aan de Harvard School of Public Health Edward Giovannucci stelt dat de serum vitamine D-niveaus gedurende de menselijke ontwikkeling meestal rond de 125 nmol/l zijn geweest. Tegenwoordig zou het behoorlijk uitdagend zijn om een dergelijk vitamine D-niveau te handhaven zonder vitamine D-supplementen te gebruiken.
De PANIC-studie (Fysieke Activiteit en Voeding bij Kinderen) onderzocht de vitamine D-inname van Finse kinderen en analyseerde hun bloedwaarden. De resultaten van deze studie werden gepubliceerd in 2016. Onderzoek heeft aangetoond dat de vitamine D-inname van 6 tot 8 jaar oude kinderen zeer laag is. Gemiddeld was het slechts 5,9 mcg (µg) per dag. Slechts 40,8% van de kinderen nam vitamine D-supplementen uit een pot. Meer dan 80% van de kinderen kreeg de aanbevolen dosis vitamine D van 10 mcg per dag niet, ook al dronken ze melk die was verrijkt met vitamine D. Melk verrijkt met vitamine D zorgde voor bijna de helft van de dagelijkse vitamine D-inname van de kinderen. S-D-25 van elke vijfde kind was onder 50 nmol/l. Daarom hadden ze een duidelijk vitamine D-tekort (de internationaal aanbevolen vitamine D-inname is 75–150 nmol/l).
Volgens het Amerikaanse Instituut voor Geneeskunde (IOM) is het aanbevolen niveau van vitamine D (calcifediol) in het bloed 50 nmol/l. Toch, IOM stelt dat de meeste mensen in Noordelijke regio's (97,5 %) dit niveau van vitamine D handhaven door ervoor te zorgen dat ze dagelijks vitamine D innemen in een hoeveelheid van 15 mcg.
In 2014 verklaarde de Finse Medische Vereniging Duodecim dat:
"Canadese statistici hebben de IOM-berekening ongeldig verklaard. Toen de resultaten van studies die gebruik maakten van IOM opnieuw werden geanalyseerd en de geobserveerde statistische fout werd gecorrigeerd, werd ontdekt dat bij een dagelijkse inname van vitamine D van 15 mcg het niveau van calcifediol in de bevolking zeker het niveau van 27 nmol/l zou overschrijden. De auteurs stelden dat de aanbeveling voor een te lage dagelijkse vitamine D-inname serieuze gevolgen heeft voor de volksgezondheid en negatieve therapeutische consequenties met zich meebrengt en herbeoordeeld zou moeten worden.”
Volgens een studie gepubliceerd in 2017 zou de lage aanbeveling voor vitamine D-inname in Finland gebaseerd kunnen zijn op foutieve statistische analyses. De Nationale Voedingsraad van Finland is zich bewust van deze kwestie. Echter, de aanbevolen vitamine D-inname is nog niet verhoogd.20 Daarom is het zeer waarschijnlijk dat de aanbevolen vitamine D-inname in Finland niet up-to-date is. In de jaren '60 was de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine D 100 mcg.
MEETEN VAN VITAMINE D-NIVEAUS IN HET LABORATORIUM
Het niveau van vitamine D in het bloed (S-D-25 of P-D-25/calcifediol) kan in een laboratorium worden gemeten. De test kan in elk klinisch laboratorium. Calcifediol heeft seizoensgebonden schommelingen afhankelijk van de hoeveelheid zonlicht, tenzij er een vitamine D-supplement wordt ingenomen. Individuele variaties kunnen groot zijn, zelfs bij dezelfde vitamine D-inname. Dit is te wijten aan genetische variaties in de vitamine D-bindende eiwitten (DBP). Genetische studies tonen aan dat DBP cruciaal van invloed is op de individuele serum vitamine D-niveaus.
De halfwaardetijd van S-D-25 is ongeveer drie weken, terwijl de halfwaardetijd van de biologisch actieve vorm van 1.25(OH)2D slechts 4 tot 6 uur is. De concentratie van calcifediol is beter gecorreleerd met de klinische tekenen en bevindingen van vitamine D-tekort en weerspiegelt beter de vitamine D-opslag en vitamine D-inname van het lichaam dan de concentratie van vitamine 1,25(OH)2D, dat wil zeggen, calcitriol (S -D-1,25).
S-D-1,25 wordt over het algemeen alleen in speciale gevallen gebruikt wanneer het nodig is om vitamine D 1α-hydroxylase-tekort of erfelijke ziekten die de vitamine D-stofwisseling beïnvloeden te detecteren. Het niveau van calcitriol kan stijgen tijdens chronische infecties. Dit laatste kan duiden op een verminderde werking van de vitamine D-receptor.
Finse referentiewaarden (Mineral Research Laboratory MILA Ltd.):
- Onder 25 nmol/l: ernstige tekortkoming
- Onder 50 nmol/l: het tekort
- 50–75 nmol/l: over het algemeen als voldoende beschouwd
- 75–130 nmol/l: de doelconcentratie
- Boven 375 nmol/l: toxische concentratie
Volgens de resultaten van onderzoek uitgevoerd door de Universiteit van Birmingham en gepubliceerd in 2015, zijn de aanbevolen vitamine D-waarden voor de preventie van hart- en vaatziekten als volgt:
- Onder 50 nmol/l: het tekort
- 50–74 nmol/l: onvoldoende concentratie
- 75–99 nmol/l: voldoende concentratie
- 100–150 nmol/l: optimale concentratie
- Boven 375 nmol/l: toxische concentratie
Een adequate inname van vitamines A en K uit voeding beschermt tegen mogelijke toxische effecten van een vitamine D-overdosis.
De Vitamine D Maatschappij’s aanbevolen waarden zijn als volgt:
- 0–100 nmol/l: het tekort
- 100–200 nmol/l: voldoende concentratie
- 200–250 nmol/l: hoge maar normale concentratie
- Boven 375 nmol/l: toxische concentratie
De volgende factoren verhogen de absorptie en concentratie van vitamine D:
- De beste bronnen van vitamine D zijn de zon en UV-straling; het wordt aanbevolen om ongeveer 15–30 minuten per dag in de middagzon te blijven, afhankelijk van het huidtype (NB: Veel zonnebrandmiddelen voorkomen dat UV-straling efficiënte vitamine D-productie in de huid opwekt)
- Voldoende vitamine A-inname en de concentratie ervan in het bloed
- Voldoende magnesiuminname en de concentratie ervan in het bloed
- Het verandert de actieve vorm van vitamine D
- Het helpt bij het transport van vitamine D in het lichaam
- Aanvullende suppletie met de probiotische Lactobacillus Reuteri26
De volgende factoren verbeteren de werking van de vitamine D-receptor en de concentratie ervan:
- Lichamelijke oefening (exclusief aerobe oefening)
- De neurotransmitter dopamine
- Gal en galzuren
- Omega-3-vetzuren (EPA en DHA)
- Curcumine
- Resveratrol
- Vitamine E
- Oestrogeen, testosteron en fyto-oestrogenen
De volgende factoren blokkeren of verzwakken de werking van de vitamine D-receptor (VDR) (wat betekent minder actieve vitamine D en minder voordelige cellulaire effecten op het lichaam):
- Cafeïne
- Vermindert de productie van VDR
- Cortisol en glucocorticoïden
- Antischimmelmedicijn Ketoconazole
- Talrijke verschillende chronische infecties:
- Helicobacter pylori, Pseudomonas aeruginosa, Borrelia, tuberculose, Chlamydia (seksueel overdraagbare aandoening), mononucleose (Epstein-Barr-virus), HIV, CMV, hepatitis C, Shigella en enkele systemische schimmelinfecties
TOP VOEDSELS DIE RIKT ZIJN AAN VITAMINE D
(Bron: The National Food Composition Database in Finland)
- Kabeljauwleverolie (1 theelepel van 5–10 ml bevat 10–20 mcg vitamine D3)
- Paling en Europese rivierlamprei (25,6 mcg/100 g)
- Gewone witvis (22,1 mcg/100 g)
- Ingelegde haring (20,5 mcg/100 g)
- Trechtermorielje (18,9 mcg/100 g)
- Baltische haring (17,9 mcg/100 g)
- Europese baars (16,8 mcg/100 g)
- Zalm (12,5 mcg/100 g)
- Eierdooier (7,2 mcg/100 g)
- Biologisch kippenei (2,9 mcg/100 g)
- Verschillende kant-en-klare smeersels verrijkt met vitamine D (ongeveer 10 mcg/100 g)
VITAMINE D-SUPPLEMENTEN
Kies uit het beschikbare assortiment producten degene die het beste bij je behoeften past. Je kunt ook zorgen voor de juiste inname van vitamine D door een iets grotere dosis te nemen die overeenkomt met een grote, pulserende dosis zonlicht eenmaal per week. Echter, als de vitamine D-niveaus chronisch laag zijn, moet men dagelijks vitamine D-supplementen nemen totdat de vitamine D-niveaus binnen het doelbereik zijn.
NB: Het zou verstandig zijn om het vitamine D-niveau in het bloed (calcifediol) te meten voordat je vitamine D-supplementen neemt. Het is ook mogelijk om een overdosis vitamine D te nemen. Dit is grotendeels te wijten aan individuele genetische factoren die de absorptie en effectiviteit van vitamine D beïnvloeden. Als je bent begonnen met het nemen van het voedingssupplement, meet dan over ongeveer 3 maanden opnieuw het vitamine D-niveau in je bloed. Dit stelt je in staat om de toename van de vitamine D-niveaus in combinatie met suppletie te beoordelen. In de praktijk hebben veel mensen zeker hogere doses vitamine D nodig dan officieel aanbevolen. Als het vitamine D-gehalte in het bloed laag is of niet binnen het streefbereik (over het algemeen moet het lager zijn dan 70 nmol/l), moet men dagelijks 50–100 mcg vitamine D innemen. De dosis moet individueel worden aangepast op basis van de bloedtestresultaten. Je kunt ook professionele medische consultatie krijgen in geval van behoefte.
Als het vitamine D-niveau te laag is (onder 50 nmol/l), wordt regelmatige blootstelling aan de zon aanbevolen (vergeet niet je huidtype in overweging te nemen zodat je jezelf niet verbrandt!). Bovendien moeten kabeljauwleverolie en geschikte vitamine D-supplementen in de juiste doses worden gebruikt.
///
